In The Time Machine, de film uit 1960, zit een scène die ik altijd als horror heb beschouwd: de uitvinder reist naar de toekomst. Dag en nacht wisselen elkaar af in ijltempo, nieuwe maan wordt volle maan, wordt afnemende maan, lente wordt zomer, herfst, winter, en jaar volgt op jaar. In een oogwenk botten planten uit, groeien, bloeien, verwelken, en opnieuw en opnieuw. Bomen groeien tot volwassenheid in een ademtocht en sterven net zo snel.

Het is een filmscène die met een andere kijk fascinerend genoemd kan worden. Maar voor mij gaat het over vergankelijkheid en een voortschrijden van de tijd die onmenselijk is. Als tuinier zou je soms willen dat het groeien wat sneller gaat. Maar nee, liever niet, niet zo! In het plannen -soms over de jaren- in het wachten en het uitproberen en in de gestadige cyclus van groei, bloei en bederf zitten de creativiteit en de beloning.

De coronacrisis heeft zoals elke crisis meerdere gezichten. Sinds half maart werk ik gedwongen thuis en beleef ik mijn huis, tuin, straat vaker en op andere tijden dan normaal. Zo sensitief maakte ik de lente niet eerder mee: het gonzen van de eerste hommel, het dansen van de narcissen in de wei, de zoete geur van de blauwe regen, het zachte druppen van blad naar blad als het echt regent… Maar ook de ronkende compressor van de buurman die zijn kunstgras schoonspuit.

Het is een luxe om stil te mogen staan in het moment of in het detail, en dat ‘kleine ontdekken’ maakt me gelukkig. Het is een kinderlijke manier van waarnemen bijna. Vertragen is een manier om de hectiek, de zorgen en de vergankelijkheid voor even te ontvluchten. Een frisse en verwonderde blik, helemaal in het nu. Als ik daar iets van vasthoud, later, als wij weer vooruit razen met zijn allen, dan zou dat prachtig zijn.

Ik ken steeds meer leeftijdgenoten die de tv in de ban doen. Vreemd eigenlijk, want het aanbod met betaalzenders en programma’s wordt alsmaar groter. Teveel om bij te houden zelfs. Misschien is dat wel de reden: een herontdekte zee van tijd die je overhoudt als je niet kijkt. Daar kan ik me wat bij voorstellen.

Toch kijk ik graag uitgesteld, bijvoorbeeld naar series die uitgezonden worden op een onmogelijk tijdstip, en die ik dus opneem. Ouderwets eigenlijk, dat opnemen en dat vaste tijdstip van uitzenden. Maar zo heb ik de laatste jaren toch kunnen genieten van mooie series als Borgen, Homeland, Big Little Lies, The Handmaid’s Tale, The Split en Arctic Circle. Deze series geven vaak een ragfijn beeld van onze huidige maatschappij of de maatschappij van de toekomst. En ze hebben één grote overeenkomst: sterke en tegelijk kwetsbare vrouwelijke hoofdrollen.

Correct

Om de juiste, witte en feministische man te worden zou ik de documentaires van Sunny Bergman moeten zien, maar die laat ik dan weer aan mij voorbijgaan. Te hypercorrect, denk ik. De discussies die ze teweegbrengen zijn zeker zinvol. Tegelijk vraag ik me af of ze niet juist polariserend werken, in plaats van begrip te kweken. Ik acht het voldoende om te weten dat ik ook vooroordelen heb en houd mijzelf regelmatig een spiegel voor.

Dit is een lange inleiding om wat te zeggen over een documentaire die ik erg mooi vond: De vrouwen van Venserpolder. Venserpolder, een buurt in Amsterdam-Zuidoost, bestaat uit woonblokken. Elk blok is gebouwd rondom een binnentuin. Jarenlang gold de tuin van blok 10 vanwege criminele activiteiten als te gevaarlijk en lag hij er verlaten bij.

Respect

In deze film van Eva de Breed wordt een aantal Surinaamse vrouwen gevolgd die de verwaarloosde binnentuin omtoveren tot een aards moestuinparadijs. De vrouwen leren elkaar kennen door het samen werken in de moestuin. Dat haalt hen uit hun isolement en smeedt nieuwe banden.

Wat een tuin kan betekenen wordt subtiel opgevoerd. Eigenlijk is het tuinieren de leidraad om wat te vertellen over het leven van de vrouwen. Zoals Melie, die als een matrone met sigaar in de mondhoek door de tuin loopt en genietend ziet dat het goed is. Ik moest denken aan mijn oude tantes van vroeger of mijn oma, de vrouwen met veel zitvlees en tijd en berusting. Door schade en schande.

Maureen tuiniert op zijn Surinaams, sexy in een strak uitgesneden jurkje of een leren broek. Haar tegelpad moet recht liggen en ze steekt veel energie in het verzorgen van de planten, en met groot succes. Tegelijk voelde ik dat ergens in dit perfectionisme een kwetsbaarheid zit die bloot komt te liggen. En zo gebeurt het ook.

Effect

Het mooie van deze slow docu is dat voor die vrouwenlevens de tijd wordt genomen, zonder teveel in detail te gaan of compleet te willen zijn. Een impressionistische schildering van mensen die je nooit gekend hebt maar herkenbaar worden. Je zou ze een brasa willen geven.

Een documentaire die verbindt in plaats van polariseert, en die en passant ook nog wat zegt over de zin van tuinieren, door te laten zien dat er is wat er is. Dankjewel Moondocs en HUMAN!